श्यामसुंदर मिरजकर

मराठी कादंबरी सूची : संशोधकांचा वाटाड्या सूची व कोश वाङ्मय यांचे साहित्य अभ्यासात अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. कारण कोणतीही साहित्यकृती किंवा लेखक यांचा सुटा सुटा विचार करता येत नाही. तसा अभ्यास करताना त्या वाङ्मय प्रकाराची साहित्यपरंपरा, विविध कालखंड, त्या कालखंडात प्रभावी असणाऱ्या विचारधारा, इझम यांचाही विचार करावा लागतो. लेखक आणि त्याची साहित्यकृती हे सामाजिक, सांस्कृतिक व वाङ्मयीन पर्यावरणाचे अपत्य असते. त्यामुळेच साहित्याचा समग्रदर्शी अभ्यास महत्त्वाचा ठरतो. अशा कामात जर विविध प्रकारच्या सूची उपलब्ध असतील, तर अभ्यासकाला सोयीचे होते आणि त्याचे संशोधनाचे काम गतीने होऊ शकते. या दृष्टीने विचार करता प्रा. डॉ. विनोद राठोड यांनी साकारलेली मराठी कादंबरी सूची प्रारंभ ते २०२३ ही अत्यंत महत्त्वपूर्ण उपलब्धी आहे. जवळजवळ दहा हजार कादंबऱ्यांची नोंद या सूचीमध्ये आहे. अनेक अपरिचित लेखक व त्यांच्या विस्मरणात गेलेल्या कादंबऱ्यांची नोंद या सूचीमध्ये आढळते. त्या दृष्टीने हा सूची ग्रंथ महत्वपूर्ण आहे. विशेषतः एम. फिल., पीएच.डी.चे संशोधक, वाङ्मयेतिहास लेखक, अभ्यासक यांना हा ग्रंथ उपयुक्त ठरणारा...

स्थलांतरित पक्षी  लेखावरील आपला अभिप्राय जरूर नोंदवा. संपादक हृदयनाथ सावंत यांना मनःपूर्वक धन्यवाद! 

रोज़ रोज़ आँखों तले       प्रेम नेमकं असतं तरी कुठं? समोरच्या व्यक्तीमध्ये की आपल्या मनात?  सहचराची एक अंधुक कल्पना अगोदर जागी होते, मग कुणीतरी आपल्या आसपास डोकावतं. हळूहळू त्याचं/तिचं आसपास असणं आवडू लागतं. प्रेमाचा रासवट दरवळ सभोवती पसरतो. तो/ती जवळ असताना जग विसरावं आणि जवळ नसताना त्याची/तिची स्वप्ने पहावीत, असा रमणीय काळ सुरू होतो. यावेळची भावस्थिती वर्णन करणं तसं कठीणच! पण गुलजारजींनी ही किमया साधली आहे एका सुमधुर गीतातून. जिवा (१९८६) चित्रपटाचे संगीतकार होते आर. डी. बर्मन. १९८० नंतरच्या हिंदी चित्रपटांतून संगीताचं भावस्पर्शी माधुर्य संपत चाललं होतं. पण चांगलं गीत हाती लागलं, तर पंचमदा त्यावर मेहनत घेत होते. त्यामधूनच भावनेची कोवळीक व गहनता असणारं हे मधुर गाणं निर्माण झालंय. आशा भोसले आणि अमित कुमार यांनी या गाण्यात प्राण ओतलाय. त्यामुळेच चित्रपट विस्मरणात गेला असला तरी गाणं मात्र जिवंत राहिलंय. प्रेमाची अनुभूती ही नेहमीच थोडीशी गोडसर अन् थोडीशी तीक्ष्ण, अस्सल मधासारखी! प्रेम या शब्दात जीवनही आहे अन् मरणही. प्रेम म्हणजे चैतन्य, प्रेम म्हणज...