आप की आँखों में कुछ...

     

आप की आँखों में कुछ...

         प्रेम ही सौंदर्यात्मक भावना आहे. हे सौंदर्य असते मनाचे, आदरयुक्त आत्मीयतेचे. ते व्यक्त होताना मात्र शारीर संकेतांच्या स्वरूपात दिसू लागते. उत्फुल्ल स्वरूपात प्रकटते. अंतरंगात कमलिनी सारखे उमलणारे प्रेम नजरेतून स्रवते. हसण्यातून दरवळते. लयबद्ध हालचालीतून ओसंडते. या प्रेमभावनेचे वर्णन करताना अनेक कवी देहसौंदर्याचे वर्णन करतात. परंतु त्या सुंदर दिसणाऱ्या देहामध्ये तितकेच सुंदर मन आहे, हे विसरतात. कवी गुलज़ारजींनी मात्र एका गाण्यात बाह्य सौंदर्याबरोबरच आंतरिक सौंदर्याचेही वर्णन केले आहे. 
       पाणीदार, गहनगहिरे डोळे हे सौंदर्यही आहे आणि भावनांची आरासही! डोळे खूप काही सांगून जातात, फक्त ते वाचता आले पाहिजे. अपेक्षा अशी असते की आपल्या प्रियवराने न सांगताही आपल्या भावना समजून घ्याव्यात. त्या भावभावना जाणून घेण्याचा एकमेव मार्ग असतो डोळे! ज्याला ही डोळ्यांची भाषा कळते त्याला मनातील हर्षखेदही कळतात. त्यातूनच सहजीवनाची रंगत वाढत जाते. म्हणूनच 'घर' चित्रपटातील पती (विनोद मेहरा) पत्नी(रेखा)चे गुणगान करताना आदरपूर्वक म्हणतो,

आप की आँखों में कुछ महके हुए से राज़ है
आपसे भी खूबसूरत आपके अंदाज़ है

        'तुमच्या डोळ्यांत काही बहरलेली गुपिते आहेत. तुमच्यापेक्षा तुमच्या नानाविध हरकती, अदा अधिक सुंदर आहेत.' इथे तो समोर असल्यामुळे तिच्या डोळ्यांमध्ये काही गुपिते बहरून आली आहेत. ती खास त्याच्यासाठीच आहेत. त्यानेच वाचावीत अशी अपेक्षाही असेल! म्हणूनच ती आज अंगप्रत्यंगातून बहरून आली आहे. ते नेमकेपणाने जाणून त्याने असे म्हणणे म्हणजे अनवट देहलिपीचा उलगडा होण्यासारखे आहे. असा नेमकी दाद देणारा रसिक सहचर मिळणे हे परमभाग्य!

लब हिले तो मोगरे के फूल खिलते हैं कहीं
आप की आँखों में क्या साहिल भी मिलते हैं कहीं
आप की खामोशियाँ भी आप की आवाज़ हैं

     अशावेळी बोलू की नको या संभ्रमात असणारे तिचे ओठ फक्त किंचितसे हलले तरी मोगऱ्याची सुगंधी फुले फुलण्याचा आभास त्याला होतो. तिच्या गहन गहिऱ्या डोळ्यांमध्ये कधी किनारा भेटू शकेल का, असा प्रश्न त्याला पडतो. कारण एकदा का डोळ्यांच्या गहराईत उतरले की किनारा लाभणे कठीण! त्याचवेळी हेही जाणवते की तिचे मौन हाही तिच्या अभिव्यक्तीचा सुंदर स्वर आहे. तो तन्मयतेने जाणून घेतला पाहिजे. हाच शब्देविण संवादु!

आप की बातों में फिर कोई शरारत तो नहीं    
बेवजह तारिफ़ करना आप की आदत तो नहीं
आप की बदमाशियों के ये नये अंदाज़ हैं

       स्वतःचे कौतुक कोणाला आवडत नाही? पण तरीही समोरची व्यक्ती थेट कौतुक करते तेव्हा मनात शंका डोकावते, ही थट्टा तर नव्हे! परंतु विनाकारण कौतुक करण्याचा समोरच्याचा स्वभाव नाही, हेही लक्षात येते. मग वाटते ही खोडकर प्रेमानुभूतीच आहे, की जी पुन्हा पुन्हा अनुभवावी.
       नातेसंबंधात अतिशयोक्तीने केलेला गौरव हा खोटा वाटत राहतो. त्याचप्रमाणे कौतुकाचे चार शब्दही कानावर न पडणे हे त्रासदायक वाटत राहते. कौतुकाच्या बोलांनी प्रेम खुलते, तर दुर्लक्ष केल्यामुळे ते कोमेजते. खरे तर प्रेमात दोघांचे नटणे-सजणे, सौंदर्य फुलविणे, हे परस्परांची दाद घेण्यासाठीच असते. तेव्हा रसिकपणाने दिलखुलास उद्गार बाहेर यायला हरकत नसते. पण काही लोक कंजुषी करतात, तर काही अतिशयोक्ती! या दोन्ही गोष्टींचा उबग येतो. कंटाळा येतो. जे आहे ते आणि तेवढेच व्यक्त व्हावे. ना कमी ना जास्ती, असे वाटत राहते. सौंदर्य देहाचे आहे, तसेच ते मनाचे, विचारांचे, कला कौशल्यांचेही आहे. या सगळ्या गोष्टी कळत नकळत आपल्या प्रिय व्यक्तीसमोर सादर केल्या जातात. त्याची नेमकी नोंद घेणे आणि योग्य वेळी योग्य शब्दांत दाद देणे, हेच प्रेमातील श्रेयस आहे.
      गुलज़ारजींनी नेहमीप्रमाणे अर्थघन प्रतिमांचा वापर करत प्रेमभाव शब्दांत पकडला आहे. किशोर आणि लताजींचा अप्रतिम स्वरमेळ गाण्याला एक खोली बहाल करतो. अर्थांची अनेक वलये मनात उमटतात. आर. डी. बर्मन यांचे संगीत प्रेमभावनेचे लडिवाळ आणि खोडकर रूप टिपण्यात नेहमी प्रमाणेच यशस्वी ठरते. एका अद्भुत गीताची निर्मिती होते. अनेक पिढ्यांना मोहिनी घालणारे चिरतरुण गाणे रेखाच्या बोलक्या डोळ्यातून आणि विनोद मेहराच्या खोडकर हसण्यातून आपल्यापर्यंत पोहोचते.

*गाणे ऐकण्यासाठी खालील लिंक कॉपी करा*

https://youtu.be/daxuKHBWiKE?si=pal9q7jz7TWeQjwK